این جمعیت بزرگ زائر تنها منحصر به شیعیان نیست و غیرشیعیان از اهل سنت را نیز شامل می‌شود. دلدادگی مردمان پاکستان به امام رضا(ع)، عالی‌ترین مقامات این کشور را نیز تحت تأثیر قرار داده و سفر مسئولان سیاسی و نظامی به مشهد و زیارت حرم مطهر امام رضا(ع) یک رویه متداول در میان شخصیت‌های بلندپایه پاکستان در طول سال‌های پس از انقلاب اسلامی بوده است.
به گفته تولیت آستان قدس رضوی سالانه افزون بر ۵۰۰هزار نفر از مردم پاکستان راهی زیارت حرم رضوی می‌شوند و بر این اساس به‌طور میانگین مشهد در هر ماه میزبان بیش از ۴۰هزار نفر زائر پاکستانی است. این تعداد قابل توجه بر اهمیت توجه شهر مشهد و آستان قدس رضوی به مناسبات دینی و فرهنگی و سیاسی با کشور پاکستان تأکید می‌کند.
پاکستان کشوری است که نظام سیاسی خود را «جمهوری اسلامی» می‌داند و با جمعیت اکثریت مسلمان در سال ۱۳۲۶ش/ ۱۹۴۷ میلادی، در پی استقلال‌طلبی مسلمانان از کشور هند مستقل و تشکیل شد. پاکستان نخستین کشوری است که انقلاب اسلامی مردم ایران را به رسمیت شناخت و از این منظر روابط ایران و پاکستان از ریشه‌های بسیار مهمی برخوردار است.
بنا بر برآوردهای غیررسمی، شیعیان در کشور پاکستان حدود ۲۰درصد از جمعیت ۲۰۰میلیون نفری این کشور را تشکیل می‌دهند. شیعیان در سراسر این سرزمین سکونت دارند و بسیاری از شهرها و روستاهای پاکستان دارای جمعیت شیعه است. رویکرد حکومت پاکستان غیرفرقه‌ای عنوان می‌شود و با وجود حملات گروه‌های تکفیری، فعالیت سیاسی شیعیان در قالب سازمان‌ها و احزاب اسلامی با هویت مذهبی نیز جریان داشته و پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز قوت گرفته است. حوزه‌های علمیه و نهادهای آموزشی و دینی شیعی، آموزش و پرورش شیعیان را بر عهده دارند که تعدادی از این مراکز به دلیل استانداردهای بالا از شهرت علمی و فرهنگی برخوردارند.
از جمله مناطقی که در پاکستان و شبه قاره سابقه تاریخی زیادی در تشیع دارد، کشمیر است. سابقه ورود تشیع به کشمیر را معمولاً با مهاجرت
میر سیدعلی همدانی همراه با تعداد زیادی از سادات ایرانی به این منطقه در سال ۷۷۴ هجری قمری می‌دانند. با ورود میر سیدعلی، اسلام در سرزمین کشمیر منتشر شد.
پس از وی، سید شمس‌الدین عراقی، از سادات موسوی را از جمله مروجان تشیع در کشمیر دانسته‌اند. در قرن دهم هجری، یک حکومت محلی شیعی بر این منطقه تسلط می‌یابند و گفته می‌شود در زمان حکومت آنان تشیع در کشمیر از رونق زیادی برخوردار می‌شود.
اما یکی از مهم‌ترین بسترهای رشد گرایش به اهل بیت(ع) در پاکستان، تصوف بوده است. با اینکه بیشتر فرقه‌های صوفیه در این منطقه مذهب اهل سنت داشتند در عین حال علاقه به امام علی(ع) و خاندان اهل بیت(ع) بخشی جدایی‌ناپذیر از اندیشه و تعالیم آنان بوده است.
تاریخچه و سوابق و ریشه‌های دینی مردم پاکستان نشان می‌دهد پیوند با اهل بیت رسول خدا(ص) از ارکان هویت آنان است. این پیوند پس از انقلاب اسلامی دارای ابعاد تازه و عمیق‌تری شد و با
امام رضا(ع) و مشهد که نزدیک‌ترین حرم اهل بیت(ع) به جغرافیای پاکستان بود جلوه‌های جدیدی یافت.
بر این اساس می‌توان عنوان نمود پاکستان دروازه نشر و گسترش فرهنگ و تمدن رضوی در شبه قاره و جنوب آسیاست.
شبه قاره هند بنا بر تنوع مذهبی و سکونتگاه ادیان و مذاهب و فرق مختلف یکی از کم‌نظیرترین مناطق دنیاست که همزیستی پیروان ادیان در آن دارای اهمیت فوق‌العاده‌ای است درعین حال افراط گرایی مذهبی نیز در این منطقه پهناور به خشونت‌های خونین منتهی می‌شود. پیروان و دوستداران اهل بیت(ع) در طول تاریخ زیست خود در شبه قاره هند از رویکرد آمیخته با حکمت و اعتدال و تعامل با دیگر ادیان و مذاهب و دولت‌ها بهره‌مند بوده‌اند و از این رو از نقاط ثبات و عوامل تحکیم همزیستی نزد کشورهای پاکستان و هند به شمار می‌روند.
همزمان باور خاص مردمان دوستدار اهل بیت(ع) در شبه قاره به امام رضا(ع) و اعتقاد به منزلت مشهدالرضا، بستر رشد فرهنگ و تمدن رضوی را در پهنه جنوب آسیا فراهم ساخته است. علاوه بر مناسبات دینی، نفوذ تاریخی زبان فارسی و ادبیات و حکمت ایران زمین بخش دیگری از روابط فرهنگی ایران و شبه قاره است که در این حوزه، خراسان به مثابه پُل ارتباط با شرق اسلامی و آسیای جنوبی و مرکزی به شمار می‌رفته است. به گفته فرهیختگان و محققان پاکستانی زبان جمعیت کثیری از مردمان شبه قاره تا پیش از استعمار بریتانیا، فارسی بوده است و در جریان انتشار سرود معروف «سلام فرمانده» درباره امام زمان(عج) حتی کودکان روستاهای دورافتاده پاکستان به بازخوانی و اجرای آن با زبان فارسی پرداختند.
این ظرفیت‌ها نیازمند بازطراحی و تقویت مناسبات مشهد و حرم رضوی با پاکستان و شبه قاره است.
خبرنگار: بهمن دهستانی
نظر شما